«اتل.جی.استوارد»،محقق کانادایی،بعد از چهل سال تحقیق بی وقفه،تاریخ و فرهنگ مشترک بین ترکهای «ترکستان» و «آتاباسکان» سرخپوست را ثابت کرد(قبایل «آپاچی» و «ناواهو» از قبایل تشکیل دهنده آتاباسکانها بشمار میروند).اثبات منشا «کوچین»ها و «چیپه ویان»های آمریکا به ترکان اویغور و منشا «آ.باهاتور»ها به ترکان «خور» نیز از جمله تحقیقات ارزشمند «استوارد» میباشد.
در نتیجه مطالعات و تست DNA بخش ژنتیک عمومی انستیتو «واویلوف» مسکو به سرپرستی دکتر «ایلیا زافاروف» معلوم شد که 72% ترکهای «تووا»ی ساکن «آق دووراق» منطقه سیبری با قبایل «ناواهو»: و «آپاچی» ساکن آمریکا،مشابهت و قرابت غیر قابل انکاری دارند.
«آنتون لینک» مورخ آلمانی نیز از کوچ بزرگ ترکها در قالب گروههایی بزرگ و از طریق تنگه برینگ به آمریکا و علاوه از آن به هندوستان،بینالنهرین و آناتولو یاد کرده است.
یکی از دستاوردهای جالب محققان،وجود تقویم 12 حیوانی ترکی،مرسوم در بین آزتکها و «مایا»های ساکن آمریکتست.حتی تقویمی بصورت سنگ نوشته ای 25 تنی در موزه «آنتروپولوژی مکزیکو سیتی» در معرض دید عموم قرار دارد که از زیارتگاهی مربوط به آزتکها پیدا شده است.
در مورد تمدن مایا باید گفت که «مایا» نام مجموعه ای از اقوام سرخپوست ساکن در جنوب مکزیک و شمال آمریکای مرکزیست که شهرهایشان را در دل جنگلهای بارانی می ساختند و فرزندان آنها هنوز هم در این مناطق زندگی میکنند.مایا از جمله تمدنهای بسیار پیشرفته باستانی بشمار میرود که در هنر،معماری،نجوم و ریاضیات دارای دستاوردهای چشمگیری بوده اند.مایاها ابتدا در دولت_شهرها زندگی میکردند که پادشاهان روحانی رهبرشان بود و شواهدی از این دولتها در حدود 250 میلادی در دست است و شهرهای بزرگی چون «تیکال» ساخته بودند که جمعیت آن به پنجاه هزار نفر میرسید.آنها سال شمسی و قمری و حرکت سیاره زهره را محاسبه کرده بودند.در محاسباتشان از ریاضیات ترکیبی استفاده میکردند،خط هیروگلیفی آنها پیشرفته تر از سایر اقوام سرخپوستی بود.بنابه دلایل نامعلومی از سال 800 میلادی تا 950 میلادی شهرهای جنوبی تمدن مایا رو به ویرانی نهاد و تجدید حیات این تمدن از سال 1200 میلادی آغاز شده و در نهایت در قرن شانزدهم میلادی،قلمروی مایاها بدست مهاجمان اسپانیایی فتح شد.
در مورد تمدن «آزتک» هم باید گفت که این تمدن نیز یک تمدن سرخپوستی پیشرفته بود که دارای اسطوره های بسیار غنی میباشد.در امپراطوری که توسط آزتکها تشکیل شده بود،از سال 1325 میلادی تا سال 1531 میلادی دوازده نفر حکمرانی کردند.این امپراطوری سرانجام در 13 اوت 1531 میلادی،با تسلیم شدن آخرین امپراطور خود به اسپانیاییها منقرض شده است.
آزتکها دارای پرستشگاهه،برجها و خانه هایی با مصالح رنگی بودند،در نجوم،حقوق و حکومت و بسیاری از هنرها و پیشه ها مهارت داشتند و به موسیقی،رقص،نمایش و ادبیات علاقه نشان میدادند.زنان و پیران در جامعه آزتکها مورد احترام بود و جادوگران و جوانان مست به اعدام محکوم میشدند.
در نمایشگاهی که در سال 2000 میلادی در مونیخ آلمان بنام صنعت توریزم برپا شده بود در غرفه کشور اکوادور،گلیمهایی ب نمایش گذاشته شده بود که توجه شرقشناسان را بخود معطوف کرد.طرح،نقشه و گلهای بافته شده در آن گلیمها،درست مثل گلیمهای بافته شده در میان ترکها بود.
همانگونه که دیده ایم،سرخپوستان از کلاههایی استفاده میکنند که با پر پرندگان زینت داده شده است و یکی از عادتهای شامانیزمی میباشد،به این نوع زینتها «تلک» میگویند.هنوز هم طایفه های کوچنده ترکها از این زینتها که به آن «جیغا/جیققا/جیققه»میگویند،استفاده میکنند.همچنین ترکمنها،ترکان قزاق،ترکمنهای سیواس و ترکهای توروس در کلاههای خود از این زینتها دارند.
رقصهای شامان در میان ترکان «تووا»ی ساکن سیبری عینا شبیه رقصهای سرخپوستان میباشد و رقص مرسوم «قارتال» در میان ترکان،در بین سرخپوستان نیز مرسوم میباشد.همچنین میان افسانه «کاپاکتا کون» سرخپوستان و «ارگنه کون» ترکان مشابهتهای انکارناپذیری وجود دارد.
قبل از پرداختن به اشتراکات زبانی که مهمترین وجه اشتراک سرخپوستان با ترکها بشمار میرود اشاره ای کوتاه به سرگذشت امپراطوری «اینکا» (اینکن بمعنی خدای زمین) خواهیم داشت که کشورهای امروزی اکوادور،پرو،بولیوی،شیلی،آرژانتین و کلمبیا را شامل میشود.
«اینکا»ها بین سالهای 1438 تا 1533 میلادی حکومت میکردند.قبل از سال 1438 میلادی،این امپراطوری بصورت دولت_شهری در شهر «کوزکو» و سرزمینهای پیرامون آن بود و طبق افسانه ای که گوینده آن از تاریخ نگاران فتح سرزمین اینکا بنام «گارسیا زودولاوگا» میباشد بنیانگذار این دولت_شهر مردی بنام «مانکو کاپاک» بهمراه همسرش «ماما اوکلو» بوده است.در سده پانزدهم میلادی «پاچا کوتی» ملقب به «سایا اینکا»(رهبر بزرگ اینکا) نهمین پادشاه اینکا با فتح بخش بزرگی از کوههای «آند»،قلمروی اینکا را از حدود شهر کوزکو فراتر برده و آنرا تبدیل به امپراطوری بزرگی بنام «هوان تین سویو» میکند.این امپراطوری با مرکزیت کوزکو یک سازمان فدرالی داشت که از چهار استان به نامهای «چین چای سویو»،«آنتی سویو»،«کونتی سویو» و «کولا سویو» با دولتهای محلی تشکیل شده بود.
پس از مرگ پاچا کوتی در سال 1471 میلادی پسرش «توپاک اینکا» دهمین امپراطور اینکا میشود که قبلا و در زمان پدرش فرمانده ارتش بود.وی در مقام فرماندهی ارتش و در سال 1463 میلادی بخشی از سرزمینهای شمالی قلمروی پدرش،شامل بخشهایی از اکوادور و کلمبیای کنونی را فتح کرده بود.بعد از توپاک اینکا پسرش «هو اینا کاپاک» یازدهمین فرمانروا میشود و امپراطوری اینکا را به بیشترین وسعت خود میرساند و بخشهایی از شیلی و آرژانتین را به قلمروی امپراطوریش می افزاید و آنرا بین دو فرزندش «هو اسکار» و «آتا هو ایلیا» که برادران ناتنی بودند تقسیم میکند.این دو بعد از مرگ پدر،تواما به حکومت میرسند،بخش بزرگ و مهمتر امپراطوری به برادر بزرگتر یعنی هو اسکار به مرکزیت کوزکو،بخش شمالی به مرکزیت شهر «کیتو»(پایتخت کنونی اکوادور) که زادگاه «دوچیسلا» مادر آتا هو ایلیا بود به برادر کوچکتر میرسد.با ورود اسپانیاییها،میان دو برادر اختلاف و در نتیجه جنگ در میگیرد.
نخست هو اسکار در یورش به کیتو موفق عمل کرده و برادرش را اسیر میکند.اما بعدا آتا هو ایلیا فرار کرده و در نبرد «چیمبورازو» اینبار برادر کوچکتر موفق عمل کرده و هو اسکار را به اسارت خود در می آورد.آتا هو ایلیا بعد از پیروزی بر برادر خود،به کوزکو رفته و خود را یگانه فرمانروای «تاهوان تین سویو» مینامد و آماده کارزار با اسپانیاییها میشود.وی در روز 16 نوامبر 1532 میلادی در جنگی سرنوشت ساز در دشت «کاخامارکا» با «فرانسیسکو پیزارو»ی اسپانیایی به اسارت در می آید.هو اسکار که در اسارت اسپانیاییها بود در توطئه ای از طرف آتا هو ایلیا به قتل میرسد.خود آتا هو ایلیا نیز در 29 اوت 1533 میلادی پس از پذیرش دین مسیحیت بدار آویخته میشود.هنوز هم برخی از قبایل سنتی برایش سوگواری میکنند.
اینکاها دارای پرچمی رنگین کمانی بودند،ازدواج برای مردان در سن 24 سالگی و برای زنان در سن 18 سالگی الزامی بود و نوع نظام اداری آن طوری بود که از آن بعنوان یک تمدن کمونیستی یاد میشود.
بغیر از اشتراکات بسیاری که میان سرخپوستان و ترکها وجود دارد و به بعضی از آنها اشاره شد،اشتراکات زبانی از مهمترین اشتراکات فی مابین میباشد.زبانشناشان ریشه کلمات زبان سرخپوستان نواحی مختلف آمریکا را که گویشهای متفهوتی دارد،با ریشه کلمات ترکی یکی میدانند که البته با توجه به بعد مسافت و قطع ارتباط در قرون متمادی،تغییراتی در کلمات و قواعد زبانی آن بوجود آمده است ولی بازهم ریشه بسیاری از اسامی و کلمات متداول سرخپوستان،ترکی است.
بعنوان مثال از کشور کانادا بعنوان محل وموطن سرخپوستان یاد میشود و کلمه «کانادا» در اصل در میان بومیان «کان آتاق» تلفظ میشده است.«کان آتاق» ترکیبی از دو کلمه «کان» بمعنی خان و بزرگ و کلمه «آتاق» بمعنی پدر(آتا) در میان اسکیموهای ساکن میباشد که اروپاییان آنرا بصورت «کانادا» تلفظ کرده اند.کلمه «تورنتو» نیز در میان بومیان «تؤرن تو» تلفظ میشود و در زبان بومیان بمعنی محل اجتماع میباشد.جالب اینجاست که کلمه «تؤرن» در زبان ترکی بمعنی گردهمایی/اجتماع میباشد.
کلمه ترکی «ته په» از مصدر «تپمک» که از قضا با تلفظ «تپه» وارد زبان فارسی نیز شده است،در میان سرخپوستان و با حفظ معنی لغوی،بصورت «ته په/تپک»استعمال میشود.لازم به ذکر است که تپه های زیادی در مناطق مختلف سرخپوست نشین و ترک نشین وجود دارد که به برخی از آنها اشاره میکنیم:«چاپول تپه»،«آغ آل تپه»،«سیتلات تپه»،«ک آک تپه»،«آکات تپه»،«او آک تپه»،«تپک او آک ایلکو» و «تپه تیتان» در مکزیک،«کوجی تپک» در السالوادور،«جیکو تپک» و«ایکی تپه» در گوآتمالا،«سیررا تپک اوم/سیررا تپه قوم» در برزیل و «آغ تپه»،«قوم تپه»،«کول تپه»،«قارتال تپه»،«گؤک تپه» و ... در کشور ها و مناطق مختلف ترک نشین و ترک زبان دنیا.
سرخپوستان «مایا» به خورشید «کین» و ترک زبانها «گون/گونش» میگویند،ترکان باستان مانند سرخپوستان،به «دب اکبر» «ییتی کون»(یئتدی گون» میگفتند.در نوشته های مربوط به «بیلگه کاغان» و «تانیو کوکا» کلمه «اؤتو کئن» که بدفعات تکرار شده است،ب مکانی مقدس و الهی اطلاق میشود که در میان شعبه ای از «مایا»ها بنام «چورتی» ساکن گوآتمالا بصورت «اؤته کین» و بمعنی بهشت و محل زندگی خدا بکار برده شده است.
کلمات زیر چند نمونه از لغتهای زبان مورد استفاده سرخپوستان میباشد که با لغتهای زبان ترکی آذربایجانی مقایسه شده است:
| در زبان سرخپوستان | در زبان ترکی آذربایجانی | در زبان فارسی | در زبان سرخپوستان | در زبان ترکی آذربایجانی | در زبان فارسی | |
| تک | تک | تنها | کاپاک | قاپاق | درب | |
| تپه/تپک | تپه | تپه* | کین | گونش | خورشید | |
| کوشا | قوش | پرنده | ایت | ایت | سگ | |
| آک | آغ | سفید | کؤچ | کؤچ | کوچ* | |
| کان | قاآن/خان | خان | تؤرن | تؤرن | گردهمایی | |
| اویا | ائو(اویه در ترکی قزاقی | منزل | تکون | تکین | شاهزاده | |
| یوجا | اوجا | بلند | کایاک | قاییق | قایق* | |
| یوکوت | یاقوت | یاقوت* | کیپ | ایپ | نخ | |
| کو کوشا | قو قوشو | پرنده قو* | باکا | باخ | نگاه کن | |
| ایک/ایکی | ایکی | دو | چاکیرا | چاخیر | شراب | |
| یاشیل | یاشیل | سبز | کیچیک | کیچیک | کوچک* |
(کلماتی که دارای علامت(*)هستند از زبان ترکی وارد زبان فارسی شده است.)
ضمنا امروزه زبان سرخپوستان کمابیش در سراسر قاره آمریکا مورد تکلم است و حتی در برخی کشورهای آمریکای جنوبی بعنوان زبان رسمی و یا در حد زبان رسمی شناخته میشود و میلیونها سرخپوست زبان خود را حفظ کرده اند.علاوه بر لغات ذکر شده در جدول بالا،نباید فراموش کنیم که هر انسانی در ایم طفولیت و هنگامی که نخستین بار لب به سخن گفتن میگشاید،اولین کلماتی که با آن آشنا میشود «پدر» و «مادر» است که در زبان ترکی آذربایجانی بترتیب بصورت «آتا و آنا» تلفظ میشود.با توجه به جدول زیر و حالت گویش کلمات «آتا و آنا» در بین سرخپوستان ساکن مناطق مختلف قاره آمریکا،نقطه اشتراک بزرگ و بسیار مهمی را میان سرخپوستان و ترکها باور میکنیم که تنها ترک زبانها وارث دو کلمه آتا و آنا بشمار میروند؛این جدول شامل همه قبایل نمیباشد و بخاطر خلاصه نویسی،تنها بعضی از قبایل را شامل میشود:
قبیله های مشهور:
| نام قبیله | ساکن منطقه/کشور | آتا(پدر) | آنا(مادر) |
| یوجا تئکو | مکزیک،گوآتمالا | یوم | نا آنا |
| بیلوکسی | آمریکا | آدی | اوننی |
| ایگو ایتو | آمریکای جنوبی،پرو | _ | نانی |
| ناهوتی(آزتک) | مکزیک | تاتیت | نانتی |
| قو ائچو آ | آمریکای جنوبی،پرو | تایتا | ناناقاس |
| ائسکیمو | کانادا،گروئنلند | آتاتاق | آناناق |
| ال ائ اوت | آلاسکا | آداق | آناق |
| واهتوک تاتا | آمریکا | آنتجا | ائ اونج |
| کون زا | آمریکا | ائتاجه | ائنا |
| اوماها | آمریکا | دادا | ائ اونگ |
| سی او اوکس | داکوتا/آمریکا | آتجوجو | اوجو |
| میننه تاره | آمریکا | تانتا | ائکا |
| پاونه | کانزاس/آمریکا | آتئ آس | آنئرا |
| چئروکی | اوکلاهما/آمریکا | آتوتو | آتسینگ |
| چئروکی | آمریکا | اودودا | اوجی |
| ویننه با گون | ویسکونسین/آمریکا | جاجه | نانه |
| پوان،نیپه گون | آمریکا | جاجه | نانه |
| کاروئر،هئننه پین | آمریکا | آ تئ آ | ائنا |
| کیری | کانادا | اوت تا | کاویی |
| فوکس کیری | کانادا | اوسا | آنته |
| میک ماک | پرو،کانادا | تاتات | گیجو |
| آل گون گو این | اونتاریو/کانادا | تاتاق | _ |
| قو ایچه | گوآتمالا | تات نان | |
| ایکسیل | گوآتمالا | _ | نان |
| آگو آک ائتئک | گوآتمالا | تا | نا |
| هیداتسا | داکوتا/آمریکا | آته/تاتی | ایدو/او |
| جاهو ایللا | کالیفرنیا | تا آتا | یئ |
| اوت چیپوه | کانادا | دده/اوتتا | _ |
| موتسون | کالیفرنیا/آمریکا | _ | آننا |
